Kujtim rreth harresës

 Gusht 1982, Bejrut

Kafja nuk duhet me u pi me nguti. Ajo asht motra e kohës; ajo duhet me u pi kadal-kadale. Kafja asht tingull shijeje, tingull arome. Asht meditim edhe zhytje në kujtime e shpirt. Kafja asht adet, e cila bashkë me cigaren, duhet me u bashkue me nji adet tjetër - gazetën.

Ku asht gazeta? Asht ora gjashtë e mëngjesit e jam midis xhehnemi. Po lajmet janë ato që lexohen jo ato që ndihen. Edhe para se me u shkru, ngjarja nuk asht tamam ngjarje. E njoh nji hulumtues të punëve izraelite i cili i mohon "thashethemet" që thonë se Bejruti asht nën rrethim, veç pse çkado që lexon  nuk asht e vërtetë përpos nëse shkruhet në gjuhën hebreje. E mbasi në gazetat izraelite ky lajm nuk kish pas mbërri hala, ai nuk e pranojke se Bejruti asht nën rrethim. Po kjo nuk asht çmendunia prej të cilës vuej. Për mue, gazeta e mëngjesit asht mvarësi. Ku asht gazeta?

Histeria e avionëve asht tu u rritë. Qielli asht hallakatë. Ky sabah asht nji paralajmërim se sot asht dita e fundit e krijimit. Ku ka me qenë sulmi i radhës? Ku s'kanë me sulmue? A asht mjaftueshëm e madhe zona e airportit sa për me u thithë tanë këto bomba të cilat munden me e mbytë nji det të tanë? E lshoj radion edhe detyrohna me i ndigjue reklamat e lumtuna: "Cigare Merit - më shumë aromë e më pak nikotinë!" "Ora qytetare - për saktësi kohore!" "Eja te Malboro, eja te kënaqësia!" "Ujë i shëndetëshëm mineral - shëndet nga malet e larta". Po ku asht uji? Nazet e grave po rriten tek japin lajme në Radio Monte Carlo, e ato tingllojnë sikur me u shfaqë mbas nji banje ose nji dhome të kandshme: "Bomba intenzive në Bejrut". Bombardime intensive në Bejrut! A jepet ky si lajm i zakonshëm në nji ditë të zakonshme për nji luftë të zakonshme në disa lajme të zakonshme? E ndërroj kanalin e qes BBC-në. Zana pasivisht të tmerrshëm tue pi shisha tek ndigjuesit ndigjojnë. Zanat kalojnë nëpër valët e shkurta dhe rriten e bahen valë mesatare që i shndërron ato në zana të neveritshëm karikature: "Korrespondenti jonë thotë se mundet me ju duk vëzhguesve të kujdesshëm se ajo që duket e e cila po bahet vazhdimisht ma e qartë, kur zëdhënësi lirohet, përveç vështirësisë në qasjen e ngjarjeve e cila mund të shënjojë se të dy grupet ndërluftuese pa dyshim janë tu u mundu mos me e përmend nji paqartësi e cila mund t'i zbulojë ushtarët flutarak me pilotë të panjoftun tu u sill përmbi, nëse dëshirojmë me qenë të saktë, sepse mundet me konfirmue se disa njerëz tani po duken me rroba të bukura! [1] Nji arabishte zyrtare me informacione të sakta, dhe lajmi përfundon me nji kangë të Muhammed Abd el Vehabit në nji arabishte të folun me nji emocion të drejtpërdrejtë: "Ose hajde me m'pa, ose m'kallxo se ku me ardh me t'taku! Ndryshe nëse don me t'lanë vet kallxom kah me shku."

____

Zana tanësisht të njajtë, krejt monotone! Rana përshkruen detin. Zana të rrjedhshëm larg vrejtjeve, përshkruejnë vdekjen sikur me i jep lajmet e motit, e jo sikur me përshkrue ndoj kal a garë motoçikletash. Çka jam tuj lyp? E hapi s'di sa herë derën, po se gjej gazetën. Pse jam tue lyp gazetë kur në tana anët ndërtesat janë tu u rrënu? A s'asht vet ky fakt shkrim i mjaftueshëm?

S'asht bash qashtu. Ai që e lyp nji gazetë në mes të xhehnemit asht tuj ik prej vetmisë në vdekjen kolektive. Ai po i lyp dy sy insani; po e lyp nji heshtje të bashkëpërjetueme apo nji muhabet të ndërsjellt'. Ai po lyp njifar pjesëmarrjeje në këtë vdekje, nji dëshmitar i cili mundet me dhanë dëshmi, nji gurvarr mbi nji kufomë, nji mbartës lajmesh rreth kalit të rrëzuem, nji gjuhë t'folunit e t'heshtjes, nji pritje pak ma pak t'mërzitshme t'vdekjes së sigurtë. Se tek e fundit këta çelikë e këto bisha prej metali janë tuj bërtitë me kallxue që kërkush nuk ka me mbetë në paqe, kërkush nuk ka me i numrue të vdekunit.

Jam tue rrejtë veten: Unë nuk kam nevojë me kërkue ndoj përshkrim rreth meje apo ambienteve të brendshme që pikun ujë. E vërteta asht që jam i tmerruem prej idesë së ramjes nën rrënoja; jam i tmerruem prej ofshamës që askush s'mundet me e ndigju. Dhe qajo po dhemb! Po dhemb deri në atë masë sikur me pas ndodh përnjimend. Unë tash jam aty, nën rrënoja. E ndij dhimtën e kafshës së thërrmueme brenda meje. Bërtas prej dhimtës po kërkush nuk m'ndin. Kjo asht dhimtë fantazmë që po vjen prej nji drejtimi të kundërt – kah drejtimi se çka mundet me ndodh. Disa prej atyne që janë goditë në kambë e ndiejnë dhimtën edhe mbas shumë vjete mbas premjes së saj. Mundohen me mbërri dhimtën në nji pjesë ku s'ka ma kambë. Kjo dhimtë fantazmë mundet me i ndjek deri në fund të jetës së tyne. Sa për mue, unë e ndij dhimtën e lëndimit që hala s'ka ndodh. Kambët e mia janë thërrmue nën rrënoja.

Këto janë parandjenjat e mia. Mbase s'kam me u mbytë në çast prej nji rakete pa qenë i vetëdijshëm për ta. Mbase nji mur ka me ra kadal kadal mbi mu e dhimta jem ka me kanë e përjetshme, e askush s'ka me m'i ndi ofshamat e mia kur thrras për ndihmë. Ai mur ka gjasa ma thërrmon kambën, krahun apo kafkën. Ose ka gjasa me m'ra në gjoks, e kështu me mbetë i gjallë edhe për disa ditë, e kërkush mos me pas kohë me kërkue për ndonji njeri të mbetun nën rrënoja. Mbase xhamat e syzeve të mia kanë me m'hy në sy e kanë me m'verbu. Anash mbase ka me u therrë prej ndoj shufre metali, apo mbase mundem me u harrue në shtypjen e trupit të gërryem të lanun nën rrënoja.

Po pse po brengosna se çka ka me ndodh me trupin tem e se kah ka me përfundu? S'e di. E due nji varrim të organizuem mirë, ku trupi jem varroset i plotë, jo veç thërrimet e tij. Ku trupi m'asht në nji tabut prej druni të mbështjellun me nji flamur me katër ngjyra të dukshme (edhe nëse emrat e tyne vijnë prej ndoj vargu poezie e tingujt e tyne nuk përshkruejnë kuptimin e tyne), i mbartun në krahët e miqve të mi edhe të miqve që m'janë armiqë.

Edhe e due nji kurorë lulesh me trandofila kuq e verdh. S'i due ngjyrat e lira pembe, as vjollce, se ato e përçojnë erën e vdekjes. Njiashtu e due edhe nji lajm-dhanës në radio i cili nuk flet shumë, e as zanin s'e ka shumë të ngjirun, edhe i cili mundet me dhanë bindshëm nji lajm të mërzitshëm. Në mes shiritave që i mbartin fjalët e mia, due që ai me i ba disa fjalime. E due nji varrim të rregulluem e të qetë; e due nji varrim të madh, që lamtumira, ndryshe prej takimit, mundet me qenë e bukur. Sa i mirë asht bekimi i të sapovdekunve në ditën e parë të vajit e zizë, kur ata që vuejnë i kryejnë lavdatat për ta! Të paktën për qat ditë ata janë fisnikë, të dashtun e të pafajshëm: pa shpifje, pa mallkime, pa zili. Për mue ka me kanë edhe ma mirë se unë s'kam as grue e as fmi. Kështu që ka me i pështue miqtë prej obligimit me qenë i mërzitun derisa e veja ndinë dhembshuni për vajtuesin. Kështu kam me i lanë rahat edhe fmijtë prej përuljes së qëndrimit para dyerve të institucioneve të cilat punojnë prej burokracive fisnore. Asht mirë që jam vetëm, vetëm, vetëm. Për këtë arsye, varrimi jem ka me qenë pa obligime. Kërkush s'ka nevojë me mbajtë llogari të mirësjelljeve reciproke, kështu ata që e kryejnë ecjen përgjatë kortezhit, munden lirisht me ju kthye gjanave të përditshme. E due nji varrim me nji tabut elegant prej kah muj me jau hedh nga nji shikim vajtuesve, qashtu qysh dojke me ba edhe dramaturgu Teufik Hakimi. Due me i pa qysh rrijnë, qysh ecin, qysh ahojnë e qysh pështymën e tyne e shndërrojnë në lot. Due edhe me i ngu msheftasi fjalët e tyne tallëse: "Ai u kanë i dhanun mbas grave". "Ai u kanë pedant në të veshun". "Tepihat në shpinë e tij janë aq të mbushuna me pelush saqë mundeshe me u zhytë deri në gju në to". "Ai e ka pas nji pallat në Rivierën franceze, nji villë në Spanjë dhe nji bankë sekrete në Cyrih. Ai e ka mbajtë msheftë nji avion privat edhe pesë makina luksoze në nji garazhë në Bejrut". "Na nuk e dimë a ka pas jahtë në Greqi, ama ai ka pas mjaftueshëm guaca të detit në shpinë e tij sa me e ndërtue nji kamp refugjatësh". "Ai e ka pas zakon me i gënjy gratë". "Poeti ka vdekë e edhe poezia e tij bashkë me ta. Çka ka mbetë prej tij? Roli i tij e ka krye punën e vet, edhe na i kena përfundu legjendat për ta. Ai e muerr poezinë e vet me vete edhe u zhduk. Qyshdo qoftë, huna e tij ka qenë e gjatë, qashtu si gjuha e tij." Kam me ndigju gjana edhe ma të randa se këto në çastin kur imagjinata të çlirohet. Kam me buzëqesh në tabutin tem edhe kam me u mundu me thanë: "Bollni ma!". Kam me u mundu me u ringjallë po s'kam me mujtë.

Ama me vdekë këtu - jo! S'due me vdekë nën rrënoja. Kam me ba kinse po shkoj poshtë udhës me ble nji gazetë. Asht turp me pas frigë në mes të kësaj etheje heroizmi që po gufon prej njerëzve — prej atyne në front, emrat e të cilëve nuk i dimë, e edhe atyne shpirtnave të thjeshtë të cilët kanë vendos me ndejtë në Bejrut, me ia përkushtue ditët kërkimit të ujit të mjaftueshëm. Me i mbushë njizet litra ujë në këtë rrebesh bombash. Me e zgjatë çastin e resistencës edhe qëndrueshmërisë në histori. Edhe me e pague çmimin me mishin e tyne në betejën kundër metaleve eksploduese. Heroizmi asht këtu, në këtë pjesë të Bejrutit të ndamë në këtë verë përvëluese. Këtu, në Bejrutin Perëndimor. Ai kush vdes këtu nuk vdes prej rastësisë. Në fakt, ai kush jeton këtu, jeton prej rastësisë, sepse asnji pllamë toke nuk asht kursy prej raketave e asnji vend ku mundesh me ba hapin nuk ka pshtue prej ndoj bombardimi. Ama unë nuk du me vdekë nën rrënoja. Unë due me vdekë në nji rrugë të hapun.

Papritë, krimbat, të cilët janë ba të njohun në nji roman të caktuem, shpërndahen përpara meje. Ato rreshtohen me nji rregull strikt sipas ngjyrës edhe llojit konsumues të trupit dhe e zhveshin ashtin prej mishit në disa minuta. Nevojitet veç nji bastisje prej tyne. Kur te vjen bastisja e dytë, veç skeleti mbetet prej trupit. Krimba që vijnë prej askundi, prej tokës e edhe prej vet kufomës. Kufoma e han vetveten prej nji ushtrie të organizume mirë që ngritet prej brendisë mrena disa çasteve. Pa dyshim, ky asht nji imazh që e zbrazë njeriun prej mishit e heroizmit, që e zhytë në nji zhveshje të fatit absurd, në nji absurd absolut, në nji asgja totale. Asht imazh që e qëron kangën prej lavdimit të vdekjes edhe prej arratisë në fluturim. A asht ba krejt kjo për me e tejkalue shëmtinë e faktit që imagjinata njerëzore - banorët e kufomës - e hapën nji hapsinë me e shpëtue shpirtin prej kësaj asgjaje? A asht kjo zgjidhja që e jep feja edhe poezia? Mbase. Mbase.

________

[1] Kjo pjesë asht qëllimisht e paqartë!